, (Yunanca; Ikónion (Ἰκόνιον), Latince; Iconium, Osmanlıca; قونیه) Konya ilinin merkezi şehridir. Trafik plaka numarası 42'dir. 1975'te kurulan Konya Belediyesi, 20 Haziran 1987 tarihinde kabul edilen; 27 Haziran 1987 gün ve 19500 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan 3399 sayılı kanunla Büyükşehir Belediyesi haline dönüştürülmüştür.[1]
İç Anadolu Bölgesi'nin Konya Bölümü'nde yer alan şehir, güneyinde Karaman, İçel ve Niğde; kuzeyinde Ankara; batısında Afyon, Isparta ve Eskişehir; doğusunda Aksaray ve Niğde ile komşudur.[2]
Konya adının "Kutsal Tasvir" anlamındaki "İkon" sözcüğüne bağlı olduğu iddia edilir. Bu konuda değişik rivayetler bulunmaktadır. Bunlardan biri; kente dadanan ejderhayı öldüren kişiye şükran ifadesi olarak bir anıt yapılır ve üzerine de olayı anlatan bir resim çizilir. Bu anıta verilen isim, "İkonion" dur.[3][4]
İkonion adı, İcconium'a dönüşürken, Roma İmparatorluğu döneminde İmparator adlarıyla değişen yeni söyleniş biçimlerine rastlanır. Bunlar; "Claudiconium, Colonia Selie, Augusta İconium" dur. Bizans kaynaklarında "Tokonion" olarak geçen şehre yakıştırılan diğer isimler şöyledir: "Ycconium, Conium, Stancona, Conia, Cogne, Cogna, Konien, Konia..."[5][6]
Arapların Kuniya dedikleri kent, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde bir daha değişmeyerek günümüze kadar gelen "Konya" ismine kavuşmuştur.[7]
Tarihi geçmişi [değiştir]
Tarih öncesi devir [değiştir]
Konya, M.Ö. 7. bin yılından beri yerleşim yeri olmuş, pek çok medeniyete beşiklik etmiştir. Yazının M.Ö. 3500'de kullanılmaya başladığı hatırlanacak olursa, Konya'nın, ülkemizin en eski yerleşim merkezleri arasında yer aldığı söylenebilir.[8]
Çumra Çatalhöyük, sadece Konya'nın ve Türkiye'nin değil, dünya ölçüsünde yemek kültürünün ilk defa başladığı, tarımın yapıldığı, ateşin kullanıldığı, yerleşik hayata geçildiği, vahşi hayvan saldırılarına karşı ortak savunmanın yapıldığı merkez olarak tanınır.[9]
Çatalhöyük, Neolitik, Erbaba ve Karahöyük Kalkolitik, Alaeddin Tepesi, eski Tunç Devri merkezleridir.[10]
Konya'da ilk siyasi birlik Hititler devrinde sağlandı.[11] Tarih devirlerinde Hititler'den sonra Lidyalılar M.Ö. 6. yüzyılda, Persler M.Ö. 4. yüzyılda, Büyük İskender, Selevkoslar, Bergama krallığı M.Ö. 2. yüzyılda, Roma İmparatorluğu M.S. 395'te Konya ve çevresine hakim oldular.[12]
-
Bergama kralı I. Attalos'dan sonra Orta Anadolu'daki Lykaonia bölgesi ve bu bölgenin merkezi Konya, III. Attalos'un vasiyeti üzerine Roma İmparatorluğu'na verildi. Roma döneminde şehir bölgesinin en önemli şehri oldu. Zaman zaman Kilikya ve Galatia eyalemerine bağlandı. İmparator Claudius M.S. 41 yılında şehre kendi adını verdi. Hristiyanlığın ilk yıllarında Aziz Paul'un şehri ziyaret etmesi Hristiyanlığın yayılmasını sağladı. Böylece Konya önemli bir dini merkez haline geldi. İmparatorluğun parçalanmasından sonra şehir Bizans'ta kaldı.[13]
Anadolu Selçukluları dönemi [değiştir]
-
Malazgirt Zaferi'nden önce Konya'ya ilk gelen, Türk akıncıları Selçuklular oldu. (1069)[14]
Büyük Selçuklu Sultanı Alparslan, 1071'de Bizans İmparatoru Romen Diyojen'i Malazgirt'te kesin bir yenilgiye uğratarak, Türklere Anadolu'nun kapılarını açtı. Sultan Alparslan, zaferden sonra komutanlarına Anadolu'nun tamamen fethedilmesi görevini verdi. Konya; Anadolu Fatihi, Selçuklu Kutalmışoğlu Sultan Süleyman Şah, tarafından fethedildi. Fetih tarihi hakkında değişik eserlerde farklı görüşlere yer verilmektedir. (1072, 1074, v.b.) Kutalmışoğlu Süleyman Şah, Konya'yı fethettikten sonra batıya yönelmiş, merkez olarak İznik'i seçerek, Anadolu Selçuklu Devleti'ni 1074 yılında kurmuştur. Buna göre Konya'nın fetih tarihi kesinlikle 1074'ten daha öncedir. Fetihle şehirde Türk-İslam egemenliği dönemi başlamıştır.[15]
1074' te Anadolu Selçuklu Devleti, Başkenti İznik olmak üzere kuruldu. 1097'de 1. Haçlı Seferi sırasında İznik kaybedilince Başkent, Konya'ya taşındı. Böylece tarihinde yeni bir sayfa daha açılan Konya, günden güne gelişti, pek çok mimari eserle süslendi ve kısa zamanda Anadolu'nun en mamur şehirlerinden biri oldu.[16]
Beylikler devri [değiştir]
-
Anadolu Selçuklularının dağılmasıyla Karamanoğulları beyliği, İlhanlılar'la savaşarak şehri aldı. Karaman (Larendeyi) şehri başkent yapıldığında Konya bir taşra şehri durumuna düşse de şehir önemini kaybetmedi.[17]
Osmanlı dönemi [değiştir]
-
1387'de Osmanlı Padişahı 1. Sultan Murat, şehrin önlerine geldi. 1398'de oğlu Yıldırım Beyazıt, şehre girip Karaman Devleti'ne son verdi. Ancak, 1402 Ankara Savaşı felaketinden sonra Karamanoğulları Beyliği yeniden kuruldu. Konya, Fatih Sultan Mehmet'in Karamanoğulları Beyliği'ni ortadan kaldırdığı 1465 yılına kadar Osmanlı-Karaman mücadelelerine sahne oldu.[18]
Fatih, 1470'te İmparatorluğun Rûmeli (Sofya), Anadolu (Kütahya), Rûm (Tokat) Eyaletlerinden sonra 4. eyalet olarak Karaman eyaletini, merkezi Konya şehri olmak üzere kurdu. 17.yüzyılda eyalet 11 sancaklı ve 80.000 km2'ye yakın büyüklükteydi. Tanzimat döneminde eyalet için Karaman adı yerine "Konya" dendi. 1910'da 102.000 km2 büyüklüğündeki Konya eyaletinin nüfûsu 1.380.000'di. 11 ilçeli Konya Merkez, 7 ilçeli Niğde, 2 ilçeli Burdur, 5 ilçeli Teke (Antalya), 5 ilçeli Hamîd (Isparta) sancaklarına (İl) ayrılıyordu.
Coğrafi özellikleri [değiştir]
39.000 km2'lik yüzölçümü ile Türkiye'nin en geniş ili olan ve Orta Anadolu yaylası üzerinde Ankara, Aksaray, Niğde, İçel, Karaman, Antalya, Isparta, Afyon ve Eskişehir illeri ile komşu olan Konya, 36° 22' ve 39° 08' kuzey paralelleri ile 31° 14' ve 34° 05' doğu meridyenleri arasında yer alır.
Konya ili, doğal açıdan kuzeyinde Haymana platosu, kuzeydoğuda Cihanbeyli Platosu ve Tuz Gölü'ne, batısında Beyşehir Gölü'ne ve Akşehir Gölü'ne, güneyinde Sultan Dağları'ndan başlayan Karaman ilinin güneyine kadar devam eden, Toros yayının iç yamaçları önünde bir fay hattı boyunca oluşmuş volkanik dağlara, doğusunda ise Obruk platosuna kadar uzanır.[19]
Dağlar, ilin kuzey kısmında yeralan yükseltiler genel olarak doğu-batı doğrultusunda uzanır. En önemlisi Bozdağlardır. Bozdağlar üzerinde yer yer tepeler yükselir, bu tepelerin en yükseği Bozdağlar'ın batısındaki Karadağ Tepe'dir. (1919 m). Bu tepeler arasında da geçitler yer alır.[20]
Konya'nın batısında yeralan sıra dağlar kuzeyden güneye doğru uzanırlar. En kuzeyinde Sultan Dağları (2169), Aladağlar (2339), Loras (2040), Eşenler (1951) yer almaktadır. Bölgenin güney kısmı Toros dağlarıyla sınırlanmıştır. Bu kuşakta ise Geyik (3130), Bolkar dağları (3134), Aydos dağları (3240) yer almaktadır.[21]
Bu alanda volkanik kütlelerin ve arazilerin önemli bir yeri vardır. Karapınar Ovası'nın güneyinde yer alan Karacadağ (2025), Konya'nın güney batısındaki Erenler Dağı (2319) batısında Takkeli Dağ (1400) yer almaktadır.[22]
İl sınırları içerisinde ovalar, platolardan sonra en fazla alanı kaplar. Buradaki ovalar, genel olarak buraya yerleşen bir gölün ortadan kalkması ve göl tabanında alüvyonların depolanması ile ortaya çıkmıştır. Obruk platosunun kuzeyindeki en çukur alanda Tuz Gölü yerleşmiş, güneyde ise Hotamış bataklığı ile İvriz bataklıkları burada oluşan eski göl kalıntıları olarak yer almıştır. Konya ve Ereğli ovaları yörenin en geniş ovalarıdır. Bu ovalar Konya ve Ereğli arasında geniş düzlükler şeklinde uzanırlar. Konya ili bu ovaların batı ucunda kurulmuştur. Bu dizi içerisinde, Çumra Ovası ve Karapınar'ın bulunduğu Karapınar ovasında eski Konya Gölü tabanının kum depoları rüzgar erozyonuna da imkan vermiştir.[23]
Konya ili sınırları içerisinde daha çok mevsimlik ve sel rejimli akarsular yer alır. Buradaki akarsuların boyları kısadır. Konya ilinin geniş sahaları, kapalı havza olması sebebiyle akarsular ova tabanlarındaki bataklıklarda kaybolur. Bölgedeki akarsular kar ve yağmur suları ile beslenirler. Konya'daki yağış rejimi düzensiz olduğu için bu akarsuların rejimi de düzensizdir. Bir çoğu, yaz aylarında kururlar; ancak ilkbahar ve yaz aylarında kısa süreli sağanak yağışlar ile sel baskınlarına sebep olabilmektedir.[24]
Konya ili sınırları içerisinde pek çok tabii göl ve bataklık bulunmaktadır. Bunların kimilerinin suları acı ve tuzlu, bazılarının da suları tatlıdır. Oluşum yönünden de birbirinden farklılıklar gösterirler.[25]
- Tuz Gölü: Tuz Gölü kapalı havzasının merkezinde Tuz Gölü oluşmuştur. Ankara, Konya, Aksaray sınırlarının kesiştiği yerde olup bir kısmı Konya ili sınırları içerisinde yer almaktadır. Tuz Gölü, Türkiye'nin yüzölçümü olarak ikinci büyük gölüdür. Derinliği 12 m. civarındadır. Yaz mevsiminde buharlaşmanın etkisi ile alanı oldukça küçülür. Kuruyan kesimlerde tuz tortulları meydana gelir. Türkiye'nin tuz ihtiyacının bir kısmı buradan temin edilir. Sulama ve su ürünleri için kullanılamaz.[26]
- Beyşehir Gölü: Konya ilinin batısında Konya-Isparta sınırı üzerinde yer almaktadır. Beyşehir Gölü, Türkiye'nin 3. büyük gölüdür. Aynı zamanda en büyük tatlı su gölüdür.[27]
- Akşehir Gölü: Konya ilinin kuzey batısında Konya-Afyon il sınırında yer alır. Suyu tatlıdır. Tektonik olaylarla meydana gelmiştir. Su ürünleri açısından ekonomik değer gösterir.[28]
- Suğla Gölü: Konya ilinin güneybatısında yer alır. Oluşumu tektoniktir. Yağışlı yıllarda alanı iyice genişlemekte kurak yıllarda ise göl kurumakta ve alüvyonlu göl tabanı ortaya çıkarak, iyi bir tarım alanı oluşturmaktadır.[29]
- Ilgın (Çavuşçu) Gölü: Konya ilinin kuzeybatısında yer alır. Oluşumu tektoniktir. Suları tatlıdır. Su ürünleri açısından önemlidir.[30]
Konya ilinin nüfusu, 2008 Yılı Genel Nüfus Sayımı kesin sonuçlarına göre 1.959.082 kişidir. Bu nüfusun 968 666'sı erkek, geriye kalan 990.416'sı kadınlardan oluşmaktadır.[31] Bu rakamlara göre Konya; İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa ve Adana'dan sonra en kalabalık nüfusa sahip 6. ildir. Nüfusun 1.412.343 kişisi şehirlerde yaşarken, 546.739 kişisi bucak ve köylerde yaşamaktadır. Şehirde yaşayanların oranı %59, köyde yaşayanların oranı %41'dir. Yine aynı nüfus sayımı sonucuna göre, il merkezi nüfusu 967.055, ilin nüfus yoğunluğu ise km2 başına 57 kişidir. [32] Yıllar itibarıyla Konya nüfusu giderek yükselen bir grafik çizmiştir.Bunun başlıca nedenleri artan iş imkanları,sağlık hizmetleri,gelişen eğitimi ve rahat ulaşımıdır.
Konya'da karasal iklim hüküm sürmektedir. Karasal iklim şartlarının oluşmasında matematik konumu, yeryüzü şekilleri, yükselti ve hava kütleleri ile cephelerin ortaklaşa etkilerinin bir sonucu olarak ortaya çıkar. Konya 326 mm. ile Türkiye'nin en az yağış alan bölümüdür. Bu bölüm içerisinde de Tuz Gölü yöresi daha az yağış alır. Yağışlar daha çok ilkbahar mevsiminde Konveksiyonel yağışlar şeklindedir. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve kar yağışlıdır.[33]
| Ortalama Veriler |
| Aylar |
Oca |
Şub |
Mar |
Nis |
May |
Haz |
Tem |
Ağu |
Eyl |
Eki |
Kas |
Ara |
| Ortalama Değerler °C |
-0,3 |
1,0 |
5,4 |
10,9 |
15,6 |
20,1 |
23,5 |
22,9 |
18,6 |
12,4 |
5,7 |
1,4 |
| Ort. En Yüksek °C |
4,6 |
6,6 |
11,8 |
17,5 |
22,2 |
26,7 |
30,2 |
30,0 |
26,3 |
20,0 |
12,4 |
6,0 |
| Ort. En Düşük °C |
-4,2 |
-3,6 |
-0,3 |
4,4 |
8,5 |
12,8 |
16,1 |
15,5 |
11,2 |
6,0 |
0,5 |
-2,5 |
| Ort. Güneşlenme Süresi(saat) |
3,2 |
4,6 |
6,1 |
7 |
8,6 |
10,4 |
11,3 |
11,0 |
9,6 |
7,2 |
5,0 |
3,0 |
| Yağışlı Gün Sayısı |
9,5 |
9,0 |
8,6 |
10,6 |
10,9 |
6,2 |
3,2 |
2,4 |
3,4 |
6,6 |
7,3 |
9,5 |
| kaynak: www.meteor.gov.tr |
Şehir İçi Ulaşım [değiştir]
Konya'da şehir içinde ulaşım bir kaç şekilde sağlanabilir. Bunlardan en çok kullanılanı karayolu taşımacılığıdır. Ayrıca belediyenin tramvay ve otobüs servisleri toplu taşımada önemli rol oynar. Konyada ulaşım oldukça gelişmiştir.Belediyenin yaptığı geniş yollar,modern köprüler bunun nedenidir.Ayrıca Anadoludaki ilk tramvay Konyaya yapılmıstır.
Şehirler Arası Ulaşım [değiştir]
Konya'ya üç farklı yoldan ulaşılabilir. Bunlar karayolu, demiryolu ve havayolu ulaşımıdır.
Karayolu ile Ulaşım [değiştir]
Konya, gerek yüzölçümünün genişliği ve gerekse ülke içindeki coğrafi konumu itibarıyla yol uzunluğu en fazla olan illerimizdendir. 1.397 km devlet yolu, 1.507 km il yolu ve 6.825 km de köy yolu bulunmaktadır.[34]
Ayrıca Konya, birçok önemli yolun kavşak noktasında bulunmaktadır.
Havayolu ile Ulaşım [değiştir]
Konya'ya Konya Havaalanı (IATA kodu KYA) aracılığı ile ulaşılabilir. Havaalanına Atlasjet, Inter Airlines, Onur Air ve Türk Hava Yolları'nın İstanbul kalkışlı seferleri ile ulaşılabilir.[36] [37]
Demiryolu ile Ulaşım [değiştir]
Konya'ya Toros, İç Anadolu ve Meram Ekspresleriyle ulaşılabilir. Ayrıca şu anda yapılmakta olan Ankara-Konya hızlı tren projesi ile de seyahat süresi 1 saat 15 dakikaya inecektir. [38]
İl nüfusunun büyük bir kısmı, geçimini tarım ve hayvancılıktan sağlamakta olup, iktisaden faal nüfusunun % 62,4’ü tarım sektöründe çalışmaktadır. Ancak tarım sektöründe çalışan nüfusa oranla sektör tarafından oluşturulan katma değer arasında neredeyse bir uçurum söz konusudur. 2000 yılı genel nüfus sayımına göre aktif nüfus 1.634.273 ve istihdam edilen nüfus 820.932 kadardır. [39]
| Faaliyet Kolu |
Nüfus |
Oran (%) |
| Tarım |
512.451 |
62,4 |
| Sanayi |
74.299 |
9,1 |
| Sanayi |
31597 |
3,8 |
| Hizmet |
202.215 |
24,6 |
| Tanımlanmamış |
370 |
0,1 |
2001 TÜİK verilerine göre Konya ili gayri safi milli hasılasının sektörlere göre dağılımı incelendiğinde; en yüksek pay % 20,8 (881,3 milyon YTL) ile ulaştırma ve haberleşme sektörüne ait olup, bunu % 18,9 (799,2 milyon YTL) ile tarım sektörü, % 18,3 (774,3 milyon YTL) ile sanayi sektörü, % 15,8 (670,4 milyon YTL) ticaret, % 5,2 (219,1 milyon YTL) ile inşaat sektörü izlemektedir.[40]
2001 yılı tüik verilerine göre Türkiye’de kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 2.146 $ olarak gerçekleşirken, Konya 1.554 $ kişi başına gayri safi yurtiçi hasılaya sahiptir. İldeki toplam gayri safi milli hasıla 4 milyar 237 milyon YTL’ye denk gelmektedir. Konya'nın ülke gayri safi yurtiçi hasıla içindeki payı % 2,37 düzeyindedir. [41]
Konya'da tarım sektörüne hububat tarımı egemendir. Bunun yanında meyvecilik ve sebze tarımı da yapılmaktadır. İlin 4.169.400 ha mevcut alanının % 64’ü (2.659.890 ha) tarım arazisi, % 17’si (709.894 ha) çayır-mera, % 13’ü (540.189 ha) ormanlık-fidanlık, % 6’sı da (259.427 ha) tarım dışı arazilerden oluşmaktadır. [42]
Küçükbaş hayvancılık, çiftçiler tarafından tercih edilen türdür. 1.454.345 küçükbaş hayvan bulunan ilde, büyükbaş hayvan sayısı 337.399’dur.
| Tür |
Sayı |
| Büyükbaş |
337.399 |
| Küçükbaş |
1.454.345 |
| Kanatlı |
10.522.467 |
| Arı kovanı |
72.697 |
Eğitim imkanları [değiştir]
İlde modern anlamda okullaşma Vali Avlonyalı Ferit Paşa zamanında başlamıştır. Mahalle Mektepleri'nin yanı sıra ilkokullar (mektebi iptidailer), Konya Rüştiyesi, Konya Lisesi, Erkek Sanat Enstitüsü gibi okullar bu dönemde açılmıştır. Cumhuriyetin ilanı ile birlikte her alanda olduğu gibi milli eğitim alanında da büyük atılımlar yapılmıştır. Cumhuriyetin ilk yıllarına ait ilin eğitim ve okullaşma durumunu gösteren kesin bilgiler bulunmamaktadır. Mahalle mektepleri, medreseler ve azınlık okulları 1924 tarihli Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile kapatıldıktan sonra Türk gençliğinin yeni eğitim anlayışı ve modern eğitim teknikleriyle yetiştirilebilmesi için hızlı ve yaygın bir okullaşma dönemine geçilmiştir. Yeni harflerin kabulünden sonra okuma-yazmaya karşı büyük bir ilgi uyanmış ve genç cumhuriyetin her bölgesinde olduğu gibi Konya'da da “Millet Mektepleri” adı altında dersaneler açılmıştır. [43]
Bugün için, il dahilinde ilköğretimde 939 okulda 302.231 öğrenci, orta öğretimde ise 205 okulda 74.367 öğrenci eğitim görmektedir. İl genelinde, toplam 1.169 okulda 392.430 öğrenci ve 17.723 öğretmen ile eğitim öğretim faaliyetleri sürdürülmektedir. İlde okur-yazar oranı % 90.08 olup, % 87.32 olan Türkiye ortalamasının üzerindedir. (2000 yılı genel nüfus sayımı sonuçlarına göre) Okullaşma oranı; okulöncesi eğitimde % 21,65, ilköğretimde % 99,97 ortaöğretimde %75’ dir. Türkiye genelinde ise bu oran ilköğretimde % 96,37, ortaöğretimde % 86,64 dür.[44]
-
Yükseköğretim alanında, Selçuk Üniversitesi faaliyette bulunmaktadır. Üniversite, Konya şehir merkezinde Alaaddin Keykubat Kampüsü, Meram Kampüsü, Meram Tıp Fakültesi Kampüsü ile ilçelerde bulunan fakülte ve yüksekokullarda eğitim-öğretimine devam etmektedir. [45]
| Profesör |
Doçent |
Yardımcı doçent |
Öğretim görevlisi |
Okutman |
Araştırma görevlisi |
Uzman |
Öğrenci |
| 375 |
200 |
673 |
470 |
147 |
1.191 |
98 |
78.257 |
Üniversite genelinde 2007–2008 eğitim-öğretim yılında 29.534’ü ön lisans, 38.166’sı lisans, 8.680’i yüksek lisans, 1.877’si doktora olmak üzere toplam 78.257 yüksek öğretim öğrencisi eğitim ve öğretim görmektedir.[46]
Selçuk Üniversitesi bünyesinde: diş hekimliği fakültesi, eğitim fakültesi, fen-edebiyat fakültesi, hukuk fakültesi, iktisadi ve idari bilimler fakültesi, ilahiyat fakültesi, iletişim fakültesi, güzel sanatlar fakültesi, mühendislik-mimarlık fakültesi, ziraat fakültesi, mesleki eğitim fakültesi, teknik eğitim fakültesi, Meram tıp fakültesi, Selçuklu tıp fakültesi ve veteriner fakültesi bulunmaktadır. [47]
Sportif faaliyetler [değiştir]
Türkiye Süper Ligi'nde yıllardır mücadele eden Konyaspor başarıyla Konya şehrini temsil etmektedir. Önemli spor tesisleri olarak 35.000 kişilik Atatürk Stadyumu, 2.000 kişilik 100. Yıl sapalı spor salonu, 1.500 kişilik Atatürk kapalı spor salonu ile Olimpik açık ve kapalı yüzme havuzu olup, toplam 97 adet spor tesisi bulunmaktadır.[48]
Gençlik ve Spor İl Müdürlüğüne bağlı il spor merkezi ile sporcu eğitim merkezinde 2440 öğrenci sporcu (atletizm, basketbol, voleybol, karete, judo, halter, taekwando, masa tenisi, jimnastik, güreş, yüzme, bisiklet ve eskrim) gibi spor dallarında eğitimlerini sürdürmektedir.[49]
Dış bağlantılar [değiştir]
Konuyla ilgili diğer Wikimedia sayfaları :
VikiKaynak'ta Konya ile ilgili belge kayıtları bulunmaktadır.
VikiSöz'de Konya ile ilgili özlü sözler bulunmaktadır.
